جایگاه اندیشه و اندیشیدن در نظام تربیتی اسلام

یکی از محورهای مهم در نظام تربیتی اسلام، دعوت به خردورزی است. خردورزی پایه انسانیت و به تعبیری «فصل ممیز» انسان از دیگر حیوانات است. این قوه، سرچشمه معارف و مبدأ صدور تمامی افعال آدمی است. در نظام تربیتی اسلام، موضوع اندیشه به صورت مطلق رها نشده، بلکه همواره روشنگری‌های لازم در جهت اعتلای آن شده است. هدف مقاله حاضر، تبیین موضوع‌هایی مانند توصیف مفهوم اندیشه، شرایط، منابع، فواید و موانع اندیشه و اندیشیدن، با استفاده از آیات و روایات معصومین: است. بنابراین، تلاش شده بر مبنای آموزه‌های اسلامی، موقعیت اندیشه را در نظام تربیتی اسلامی معلوم کنیم. برای این منظور، تبیین شده که در نظام تربیتی اسلام، اندیشیدن سه ویژگی برجسته رشدپذیری، وسعت عمل و آفت‌پذیری را دارد. شرایط رشدپذیری اندیشه عبارت است از تفرد، سیر در آفاق، دلیل‌جویی، سکوت معنی‏دار، توجه به دیدگاه‏های مختلف، اخلاق خوب و کنترل خوراک. موانع یا عوامل آسیب‏زای اندیشه‏ورزی نیز عبارت است از شتاب‏زدگی، تبعیت از گمان جاهلانه، تقلید کورکورانه، شخصیت‏زدگی، یک‌سونگری، غرور و هوای نفس. در پایان، علاوه بر بیان موضوع‌ها و منابعی برای پرورش اندیشه، پیشنهادهایی جهت رشد و تقویت اندیشه بر مبنای آموزه‌های دین اسلام برای مربیان و متربیان ارائه شده است.